İklim değişikliği, çevresel bozulmalar ve kaynak kıtlığı günümüzün en önemli sorunları arasında yer almakta ve bu sorunlar sadece çevresel değil, aynı zamanda ekonomik ve toplumsal boyutlarıyla da insanlığın geleceğini doğrudan etkilemektedir. Fosil yakıtlara dayalı sanayileşme süreci, özellikle 20. yüzyıldan itibaren dünya genelinde hızlı bir enerji tüketimi artışı yaratmış, bunun sonucunda ise sera gazı emisyonları yükselerek küresel sıcaklıkların tehlikeli seviyelere ulaşmasına yol açmıştır. Ortaya çıkan bu tablo, ekosistemlerin sürdürülebilirliğini tehdit ettiği gibi ülkelerin ekonomik istikrarını ve sosyal refahını da zayıflatmaktadır. Bu bağlamda, yeşil dönüşüm yalnızca çevresel bir gereklilik olarak değil, aynı zamanda ekonomik kalkınmanın ve sosyal refahın yeniden kurgulanması için stratejik bir zorunluluk olarak öne çıkmaktadır. Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutabakat çerçevesinde çizdiği yol haritası, Türkiye’nin Net Sıfır 2053 vizyonu ve Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, bu dönüşüm sürecini yönlendiren en önemli stratejik çerçeveler olarak dikkat çekmektedir.

Yeşil dönüşüm kavramı, yalnızca çevre koruma politikaları ile sınırlı olmayan, aynı zamanda ekonomik yeniden yapılanmayı, sosyal adaleti ve teknolojik yenilikleri de kapsayan geniş bir yaklaşımı ifade etmektedir. Çevresel boyut, karbon emisyonlarının azaltılması, yenilenebilir enerjiye dayalı üretim biçimlerinin yaygınlaştırılması ve biyoçeşitliliğin korunması gibi unsurları içerirken; ekonomik boyut, yeni nesil sanayi politikalarının oluşturulması, enerji verimliliği odaklı yatırımların teşvik edilmesi ve temiz teknolojilerin geliştirilmesine öncülük etmektedir. Sosyal boyut ise dönüşüm sürecinde ortaya çıkacak iş gücü kayıplarının telafi edilmesi, yeni istihdam olanaklarının yaratılması, enerji yoksulluğunun azaltılması ve adil bir geçiş sürecinin sağlanması ile doğrudan bağlantılıdır. Bu üç eksen, birbirini tamamlayıcı nitelikte ele alındığında yeşil dönüşümün sürdürülebilir ve kapsayıcı olmasını mümkün kılmaktadır.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) geliştirdiği Global Energy and Climate Model 2024 çalışması, yeşil dönüşümün geleceğini anlamak açısından kritik bir yol haritası sunmakta ve üç farklı senaryoya dayalı projeksiyonlarla olası gelişmeleri ortaya koymaktadır. Bu senaryolardan ilki olan Stated Policies Scenario (STEPS), mevcut politikaların devam etmesi halinde küresel enerji sisteminin hangi yönde evrileceğini analiz etmekte, ancak bu çerçevenin küresel iklim hedeflerini karşılamakta yetersiz kalacağını göstermektedir. Announced Pledges Scenario (APS), ülkelerin açıkladıkları net sıfır taahhütlerinin hayata geçirilmesi durumunda ortaya çıkacak tabloyu gözler önüne sermekte, ancak bu taahhütlerin dahi 1,5°C hedefiyle tam uyumlu olmadığını ortaya koymaktadır. Net Zero Emissions by 2050 (NZE) senaryosu ise enerji sektörünün 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşması için izlenmesi gereken yol haritasını çizmekte, evrensel enerji erişiminin 2030 yılına kadar sağlanmasını ve hava kalitesinde büyük ilerlemeler kaydedilmesini öngörmektedir. Bu senaryolar arasındaki farklılıklar, uygulama açığı ve hedef açığı gibi kavramlarla açıklanmakta ve politika yapıcıların daha iddialı ve somut adımlar atmaları gerektiğini açıkça göstermektedir.

Yeşil dönüşümün sektörel etkileri de dikkate değerdir. Sanayi sektöründe çelik, çimento ve alüminyum gibi enerji yoğun alanlarda düşük karbon teknolojilerinin benimsenmesi, döngüsel ekonomi prensiplerinin güçlendirilmesi ve geri dönüşüm oranlarının artırılması kritik öneme sahiptir. Ulaşım sektöründe elektrikli araçların hızla yaygınlaşması, hidrojen yakıt hücreleri ve biyoyakıtların özellikle deniz taşımacılığı gibi ağır sektörlerde devreye girmesi, fosil yakıtlara bağımlılığın azaltılması için öncü rol üstlenmektedir. Binalar sektöründe enerji verimliliğini artıracak yalıtım sistemleri, ısı pompaları ve akıllı enerji yönetim sistemleri karbon yoğunluğunun önemli ölçüde düşürülmesini sağlayabilir. Enerji üretiminde ise yenilenebilir kaynakların, özellikle güneş ve rüzgâr enerjisinin, sistemde baskın hale gelmesi beklenmekte, enerji depolama çözümlerinin yaygınlaştırılması ise bu dönüşümün sürdürülebilirliği için temel koşullardan biri olarak görülmektedir.

Finansman ve yatırım boyutu da yeşil dönüşümün başarısı açısından kritik bir alan olarak öne çıkmaktadır. GEC Model 2024 verilerine göre, net sıfır hedeflerine ulaşmak için her yıl trilyonlarca dolarlık temiz enerji yatırımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu noktada, özellikle gelişmekte olan ülkelerin finansmana erişiminin kolaylaştırılması ve uluslararası iş birliğinin artırılması bir zorunluluk olarak öne çıkmaktadır. Yatırımların yalnızca enerji üretimi ile sınırlı kalmaması, aynı zamanda enerji verimliliği, elektrifikasyon ve kritik minerallerin sürdürülebilir üretimi gibi alanlara da yönlendirilmesi gerekmektedir.

Yeşil dönüşümün toplumsal etkileri de dikkate değer sonuçlar doğurmaktadır. Fosil yakıtlara bağımlı sektörlerde istihdam kayıpları yaşanırken, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, temiz teknoloji geliştirme ve kritik minerallerin üretiminde milyonlarca yeni istihdam olanağı ortaya çıkmaktadır. Ancak bu süreç, kendiliğinden adil bir dönüşüm anlamına gelmemektedir. Adil geçiş politikalarının uygulanması, iş gücü kayıplarını telafi edecek eğitim programlarının geliştirilmesi, işçilerin yeni sektörlere uyumunu kolaylaştıracak politikaların hayata geçirilmesi ve toplumsal katılımın güçlendirilmesi gerekmektedir. Böylece, yeşil dönüşümün sadece çevresel ve ekonomik fayda sağlamakla kalmayıp toplumsal refahı da artırması mümkün hale gelecektir.

Yeşil dönüşüm, günümüz dünyasında bir seçenek değil, geleceğin sürdürülebilirliği açısından kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bu dönüşüm, iklim değişikliği ile mücadele çerçevesinde emisyonların azaltılması için önemli olduğu kadar, ekonomik rekabet gücünü artırmak, yeni teknolojiler geliştirmek ve toplumsal refahı yükseltmek için de stratejik bir fırsat sunmaktadır. Başarılı bir yeşil dönüşüm için ulusal ve uluslararası düzeyde politika tutarlılığının sağlanması, uzun vadeli bağlayıcı hedeflerin belirlenmesi, finansal mekanizmaların geliştirilmesi, temiz teknoloji inovasyonlarının desteklenmesi ve toplumsal katılımın güçlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, enerji verimliliği yatırımlarından hidrojen ve batarya teknolojilerine kadar geniş bir yelpazede inovatif çözümler geliştirilmesi ve bunların hızlı bir şekilde ölçeklendirilmesi kritik bir öncelik olmalıdır. Bununla birlikte, adil geçiş mekanizmalarının hayata geçirilmesi, dönüşümün toplumsal kabulünü artıracak ve sürecin daha kapsayıcı bir şekilde ilerlemesini sağlayacaktır. Sonuç olarak, yeşil dönüşüm yalnızca çevre politikalarının bir parçası değil, aynı zamanda ekonomik yeniden yapılanmanın, toplumsal refahın ve küresel rekabetçiliğin en önemli dayanak noktalarından biri olarak değerlendirilmelidir.

enerjiplatformu.org