TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA ELEKTRİKLİ ARAÇLAR: GÜNCEL DURUM VE EĞİLİMLER

Otomotiv sektörü, istihdamdan teknolojiye, dış ticaretten çevreye kadar geniş bir yelpazede ekonomik ve toplumsal kalkınmanın lokomotifi olmayı sürdürmektedir. Ancak küresel ısınma ve karbon ayak izinin azaltılması hedefleri doğrultusunda, sektörün içten yanmalı motorlu araçlardan elektrikli araçlara (EV) yönelmesi kaçınılmaz bir yapısal dönüşüm olarak ortaya çıkmaktadır. Bu dönüşüm sadece iklim hedeflerini değil, aynı zamanda teknolojik rekabeti, enerji güvenliğini ve tüketici tercihlerinin evrimini de şekillendirmektedir.

1. Dünyada Elektrikli Araçların Gelişimi ve Güncel Durumu

1.1 Küresel Pazarın Büyüklüğü ve Eğilimler

IEA’nın Global EV Outlook 2025 raporuna göre 2024 yılı itibariyle dünya genelinde elektrikli araç satışları 17 milyonu aşarak toplam binek araç satışlarının %20’sini oluşturmuştur. Çin tek başına bu satışların yaklaşık üçte ikisini gerçekleştirmiş; burada satılan elektrikli araç sayısı 11 milyonu geçmiştir. Böylece Çin’de yollardaki her 10 araçtan biri elektrikli hale gelmiştir.

Avrupa’da ise elektrikli araçların toplam satışlardaki payı %20 civarında seyretmiştir. Almanya ve Fransa gibi büyük pazarlarda bazı devlet desteklerinin geri çekilmesi bu artışı yavaşlatsa da, İngiltere’de %30’a yaklaşan oranlarla büyüme devam etmektedir. Norveç %88 gibi çok yüksek bir oranla dünya lideridir.

ABD’de elektrikli araçların pazar payı %10’a ulaşmış, ancak 2024’te büyüme önceki yıla göre %10 ile daha sınırlı kalmıştır. Buna karşın yeni modellerin sayısı artmış, Tesla’nın pazar payı düşerken diğer üreticiler daha fazla satış yapmaya başlamıştır.

Latin Amerika ve Güneydoğu Asya gibi gelişmekte olan pazarlarda satışlar 2024’te %60’ın üzerinde artış göstermiştir. Brezilya’da elektrikli araç satışları iki katına çıkarak 125 bine ulaşmış ve %6 pazar payına ulaşmıştır. Tayland ve Vietnam gibi ülkelerde ise elektrikli araçların satış payı %9-13 bandına yükselmiştir.

Üretim ve Ticaret Dinamikleri

Küresel EV üretiminin %70’inden fazlası Çin’de yapılmaktadır. Avrupa ve Kuzey Amerika’da ise üretim artışı daha sınırlı kalmış, Meksika gibi ülkeler düşük üretim maliyetleri sayesinde yeni üretim üsleri olarak öne çıkmıştır. Elektrikli araç ticareti de %20 artmış; Çin küresel ihracatın %40’ını gerçekleştirmiştir.

Türkiye Otomotiv Sektöründe Genel Görünüm

Türkiye otomotiv üretiminde Avrupa’da 5., dünyada ise 14. sıradadır. Ancak Türkiye’nin üretimi daha çok montaja dayalı olup, katma değeri yüksek parçalar açısından ithalata bağımlıdır. Bu yüzden Türkiye’nin kendi markasını çıkararak teknolojik dönüşüme öncülük etmesi büyük önem arz ettiği için TOGG markasını çıkarmaya başladı.

Türkiye’de Elektrikli Araç Pazarı

Türkiye’de elektrikli araç satışları son yıllarda hızla artmış, ancak toplam pazar içindeki payı hâlâ gelişmiş ülkelere kıyasla düşüktür. TOGG’un piyasaya çıkması bu dönüşümde önemli bir dönüm noktasıdır. Devletin sağladığı teşvikler (ÖTV indirimi, şarj istasyonu destekleri vb.) pazarı daha cazip hale getirmektedir.

Yerli Elektrikli Araç ve Stratejik Yaklaşım

Rapora göre Türkiye’nin yerli otomobil stratejisinde sabırlı ve uzun vadeli planlamanın, AR-GE’nin güçlendirilmesinin, beşeri sermayenin etkin kullanılmasının, kamu alımlarının artırılmasının ve küresel pazarlara açılacak doğru iletişim-pazarlama stratejilerinin kritik olduğu vurgulanmaktadır.

Karşılaştırmalı Değerlendirme

• Fiyatlar ve Erişilebilirlik: Çin’de satılan elektrikli araçların 3’te 2’si benzinli araçlardan daha ucuz hale gelmiştir. Avrupa’da ise hala %20-30 daha pahalıdır. Türkiye’de fiyat makası halen yüksek olsa da üretim ve teşviklerle bu farkın azalması beklenmektedir.
• Şarj Altyapısı: Avrupa’da otoyolların %75’inde her 50 km’de bir hızlı şarj istasyonu varken, ABD’de bu oran daha düşüktür. Türkiye’de ise şarj istasyonlarının sayısı hızla artmakla birlikte hâlâ istenilen düzeyde değildir.
• Enerji Güvenliği: Elektrikli araçlar küresel petrol talebini 2024’te günde 1 milyon varil azaltmıştır. 2030’da bunun günlük 5 milyon varile çıkması beklenmektedir. Bu, Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkeler için stratejik bir avantaj yaratmaktadır.

Gelecek Perspektifleri ve Sonuç

Dünya genelinde elektrikli araçların toplam satışlardaki payının 2030’da %40’ı aşması, Çin’de bu oranın %80’e çıkması beklenmektedir. Avrupa’nın %60 civarında kalacağı, ABD’de ise %20’yi zorlayacağı öngörülmektedir. Türkiye’de de hem TOGG gibi yerli girişimlerin hem de uluslararası markaların yatırımları ile bu oranın hızlı artması beklenmektedir.

Elektrikli araçlar sadece çevreci bir ulaşım çözümü değil; aynı zamanda sanayinin dijitalleşmesi, batarya teknolojileri, yazılım geliştirme, şebeke entegrasyonu gibi pek çok alanda ekonomik ve teknolojik kapasiteyi artırma fırsatı sunmaktadır.